Peer-to-peer experts gaven een 3 daagse training met 4 coöperaties: 2 koffiecoöperaties en 2 Sacco’s (spaar- en krediet coöperaties).
Vorig jaar kreeg ik het verzoek van Agriterra om een training te ontwikkelen die naast gender ook onderdelen bevat voor het stimuleren en ontwikkelen van vrouwelijk leiderschap. Na vele uren research en schrijfwerk was het dan eindelijk zover. De training werd voor het eerst uitgevoerd in Uganda in een 3 daagse training met 4 coöperaties: 2 koffie coöperaties en 2 Sacco’s (spaar- en krediet coöperaties).
Na maandagochtend de workshop internal capitalization, met Bert Steenbergen en Henry Mpanga in Mbarara bijgewoond te hebben, vertrokken Bertine en ik richting Ishaka naar het hotel Cielo Inn, een rustgevende plek met een prachtige tuin. Een groot contrast ten opzichte van de drukte op en langs de route vanaf Mbarara naar Ishaka.
2 jaar geleden hebben Willem Paulus en ik de aftrap mogen doen van de workshop member commitment. Ik herinner me nog dat ik zeer onder de indruk was van al de mensen langs en aan de weg. Wat voor beeld ik toen ook van Oeganda had, ik had niet verwacht dat het zo “overcrowded” zou zijn. Het hield me toen ook wel bezig, hoe zou dit zich gaan ontwikkelen. Nu, 2 jaar later, zie ik de verandering, de stapels stenen die er toen stonden zijn huizen geworden, de mensen die massaal langs de weg liepen zijn er een stuk minder, of komt dit door het regenseizoen? (met uitzondering van de stadjes onderweg) en het verkeer lijkt “beter” georganiseerd. In mijn beleving is er veel, ten positieve, veranderd. Maar er is nog steeds veel te doen.
Terug naar de workshop gender. Nadat alle 16 deelneemsters (only women allowed, alhoewel sommige mannen daar wat moeite mee hadden..) geïnstalleerd waren, konden we op dinsdag aanvangen met de workshop. Bij de introductie was er meteen al openheid. De vrouwen vertelden uitvoering over hun familie, hun achtergrond en hun gezin, daarna vertelden ze over hun coöperatie en de plaats van de vrouwen daarin.
In het persoonlijke boekje werden de leiderschap skills en de eigenschappen van de goede en slechte leider opgeschreven.
In Oeganda wordt landelijk wel aandacht besteed aan gender. Het streven is naar 30% vrouwelijke vertegenwoordiging in het parlement. Volgens een onderzoeksrapport heeft Oeganda dat doel, in tegenstelling tot Nederland, in sommige overheidslagen bereikt. In plattelandsgebieden ligt dit anders. De traditionele cultuur en religie hebben een grote invloed. Het land is traditioneel in eigendom van de mannen. Vrouwen hebben, door het gebrek aan onderpand, nauwelijks de mogelijkheid een lening af te sluiten. Koffie is van oudsher een “man-crop”, alhoewel de vrouw 80% van alle werk verricht, is de man degene die de koffie naar de coöperatie brengt en het geld ontvangt. Uiteindelijk bepaald hij hoeveel er overblijft voor het huishouden en de schoolfee’s voor de kinderen.
De deelnemende Sacco’s hadden zelf een product ontwikkeld dat vrouwen de mogelijkheid geeft om zonder zekerheden een krediet af te sluiten. Hun ervaring is dat vrouwen van nature betere spaarders zijn en hun lening altijd terugbetalen. Een van de managers van de Sacco gaf de deelnemers nuttige tips over hoe zij hun positie kunnen versterken. De interactie tussen de deelnemers was enorm, vooral toen op de middag van de 2e dag Josephine Kasande haar intrede maakte.
Zij is een voorvechter van gender, naar eigen zeggen zeker geen activist maar voor deze groep een grote inspirator. Met haar “are we together” leerde ze de groep, via het GALS systeem, om hun visie voor de toekomst uit te werken. Josephine gaf aan de hand van de gender action tree aan waar de barrières zaten voor een Afrikaanse vrouw om te vechten voor haar positie. Jonet, een van de deelnemers, wilde graag de koe, die ze als bruidsschat van haar familie had meegekregen, verkopen om haar huis af te bouwen. Deze koe liep in de wei van haar man. In de gender action tree maakte Josephine inzichtelijk waarom dit waarschijnlijk niet ging lukken. De belangrijkste reden is angst, angst om, vanwege gezichtsverlies van de man, alles te verliezen. Josephine leerde de deelnemers dat goede communicatie en “ask, ask, ask”, vragen blijven stellen, de enige manier is om deze barrières te doorbreken.
In de workshop was aandacht voor persoonlijk leiderschap. Verschillende leiderschapsstijlen en karaktereigenschappen werden besproken. Diversiteit is belangrijk om de coöperatie zo goed mogelijk te laten presteren. De coöperatie is een goed platform om gender verder te ontwikkelen en uit te dragen naar de leden. De vrouwen kunnen hun positie gebruiken om een rolmodel te zijn wat andere vrouwen stimuleert om ook leiderschapsposities in te nemen. Vrouwen bieden zich niet snel uit zichzelf aan.
Op dag 3 formuleerden de deelnemers hun acties in het actieplan. Na het ontvangen van een, speciaal voor deze training ontwikkeld, agriterra-certificaat keerden de vrouwen full empowered terug naar de realiteit van alledag. In de loop van de middag vertrokken Bertine en ik, na een indrukwekkende rit op een zeer slechte weg door het Queen Elizabeth park, waar we kennismaakten met bavianen en olifanten, richting Kasese om een van de koffie coöperaties, Mount Rwenzori te begeleiden bij de implementatie van hun actieplan. Vol vuur presenteerden de 4 dames hun ideeën aan de rest van het bestuur en management. De manager van Mount Rwenzori gaf aan dat hij het jammer vond dat de mannen niet hadden deelgenomen aan de training. Zijn mening was dat het inzicht bij zowel mannen als vrouwen ontwikkeld moet worden. De ideeën werden breed gedragen alhoewel de suggestie 1:1 man vrouw verdeling in bestuur en management nog wel wat discussie opriep.
Zaterdagmorgen brachten we een bezoek aan de koffie coöperatie Kibinge in de buurt van Masaka. Door de hevige regenval in het gebied waren sommige wegen zelfs afgesloten. In hun opslagschuur voor koffie, waar de temperatuur snel opliep, presenteerden de vrouwen hun plannen.
Het gebied van Masaka is oorspronkelijk erg traditioneel, dat bleek ook uit de discussie. De mannen zien vrouwelijke participatie op huishoudniveau nog als een vorm van bedreiging. Het moslimgeloof is sterk vertegenwoordigd in dit gebied. Toch kregen de vrouwen, mede door hun overtuigingskracht, de mannen mee in het ontwikkelen van hun actieplan waarbij de acties meer gericht waren op het bestrijden van analfabetisme, het stimuleren van scholing en vrouwen te stimuleren lid te worden van de coöperatie.
Het was de eerste keer dat de training in deze vorm is gegeven. Wat ons duidelijk is geworden is dat er veel potentieel is om vrouwelijk leiderschap te ontwikkelen. Door deze vrouwelijke leiders als rolmodel de ruimte te geven om via hun coöperaties programma’s in te zetten zijn zij in staat om de positie van de vrouwen in Oeganda te verbeteren. De positieve energie en kracht die uit de groep kwam heeft Bertine en mij enorm geïnspireerd. Hoewel deze vrouwen zeer goed in staat waren de mannen in hun coöperatie te overtuigen lijkt het ons goed om de volgende keer de mannen ook te laten deelnemen aan de training. Met een positieve inzet is er een wereld te winnen.
Op de groepsfoto demonstreren de de deelnemers tezamen met Josephine de “energyshower” .
Trienke Elshof
Agripool expert Agriterra
