De twee coöperaties die ik vandaag ga bezoeken, blijken nog van niets te weten. Vanuit de auto probeert Jean Marie, mijn tolk, de boeren te bereiken. Uiteindelijk lukt het een van hen te spreken. Daar moeten we het mee doen, de boeren zijn druk op het land en hebben geen tijd voor mij. De boer die we spreken, Jean de Dieu, heeft een laptop. De saldoberekeningen staan in een spreadsheet. Hij heeft een boerderij van 9 ha, een grote boer hier. De coöperatie heeft 23 leden en er zit 2 ha grond in de coöperatie. De leden hebben totaal 15 ha, waarvan dus 9 ha van onze gastheer is en 6 ha van de overige 22 leden. Ze kopen gezamenlijk kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen in voor de hele oppervlakte. De zakken worden opgeslagen in de schuur van Jean de Dieu. Hij stelt deze voor niets beschikbaar. Als een van de leden geen geld heeft, wordt het voorgeschoten.
Jean vertelt dat de leden zich zorgen over de klimaatsverandering. Het heeft al maanden niet geregend, terwijl het nu het regenseizoen is. Toch is de grond enorm opdrachtig. Het vocht zit vlak onder de oppervlakte. De aardappelen staan er dan ook prima op. De kostprijs wordt hier berekend op 21 cent. Dit komt door duur pootgoed en te lage opbrengsten vanwege de droogte. We discussiëren over het nemen van grondmonsters en een ander bemestingsysteem. Jean is zeer geïnteresseerd. Het bemestingsysteem is hier in beton gegoten. Op alle percelen is het gelijk, ongeacht de samenstelling van de bodem en de opbrengst van de gewassen. We spreken af dat hij bij deze teelt een proef gaat doen.
In Oeganda is een fritesfabriek van 10 miljoen gebouwd zijn, zoals ons verteld is op onze eerste dag bij de ambassade. We zijn vlak bij deze fabriek, dus gaan we even kijken. Jean de Dieu gaat mee, want dit betekent natuurlijk enorme kansen voor de afzet. De auto mag de grens niet over, maar aan de andere kant mogen we een auto "lenen" van een vriend van Jean de Dieu. Ik ga te vlug akkoord met de 10 dollar die hij vraagt, dus de prijs gaat omhoog naar 20 dollar. Door een paar flinke putten onderweg en serieuze aanslagen op de onderkant van de auto gaat de prijs naar 30 dollar. Dit kan natuurlijk niet en na even praten zitten we weer op een acceptabel niveau. Als we aankomen bij de fritesfabriek mogen we er helaas niet in. De manager is er niet en er mag niemand naar binnen. De fabriek draait nog niet.
Dorstig van al het stof kopen we wat frisdrank in een kleine supermarkt. Hier zie ik twee dozen met lokaal gemaakte chips. De seals van de zakjes zijn perfect gesloten. Het blijkt dat ze in de buurt gemaakt worden. Natuurlijk wil ik dat zien. We worden hartelijk ontvangen door vier vrouwen die de chips gemaakt hebben. Steeds meer boeren maken van chips van hun aardappelen. Het is een manier om toegevoegde waarde aan de aardappelen te geven. Ik herken de manier van werken en vraag waar ze dit geleerd hebben. Ze zeggen dat ze deelgenomen hebben aan een training in Rwanda. Leuk om te zien dat het introduceren van chips in Rwanda tot over de grens strekt. De snijder die ze gebruiken hebben ze zelf gemaakt en de seals worden gesloten met een kaars. Dit is een waar kunststukje. Ik had nog een snijder meegenomen, je weet immers nooit. De dames zijn verrukt als ik ze de snijder cadeau geef. Na een hoop gedoe bij de grens, rij ik tevreden Rwanda weer in.
Henk Scheele, vanuit Oeganda en Rwanda
