Mijn eerste kennismaking met Kenia is het vliegveld in Nairobi en het verkeersinfarct op de parkeerplaats daar. Niet te geloven wat een goede chauffeurs hier zijn. Het is manoeuvreren op de vierkante centimeter. Auto’s, voetgangers, alles en iedereen krioelt door elkaar heen. De volgende ochtend blijken daar ook nog handkarren tussendoor te bewegen. Het is vanwege de drukte lastig om de stad uit te komen. Het is bewolkt en er hangt een dikke smog van uitlaatgassen en het verbranden van afval. Echt een grote stad in een ontwikkelingsland, opgaand in de vaart der volken.
Buiten de stad rijden we via een prima weg, aangelegd door China, door naar Mwea ,dat ruim een uur rijden ten noord-oosten van Nairobi ligt. Het is mooi groen onderweg en er bloeien prachtige bloemen. Als we de eerste rijstvelden zien weten we dat we vlakbij moeten zijn. De rijstteelt is begin jaren ’60 van de vorige eeuw door de overheid opgestart en ligt in een gebied van enkele tientallen kilometers rond Mwea. We weten dat er één teelt per jaar is en vragen ons af in welke fase de teelt zich bevindt. We zien een laag opgaand gewas, maar ook een enkele keer jonge aanplant en percelen waar de koeien op grazen.
We naderen een dorp en de drukte neemt toe. Langs de kant van de weg overal stalletjes met allerlei handelswaar waaronder fruit en meloenen en rijst. Heel veel rijst. Ook hier handkarren, maar vooral ook veel vervoer met ezelkarretjes waarop grote balen rijst liggen en zelfs een ossenkar. Na enig zoeken arriveren we bij het kantoor van Mwea Rice Growers. We worden direct vriendelijk ontvangen en naar de boardroom gebracht waar het bestuur van de coöperatie wat zaken afwikkelt met de accountant wat hier in Kenia de boekhouder is. (Een accountant wordt hier overigens auditor genoemd.)
De eerste sessie met bestuur en management is bedoeld om nader kennis te maken, het managen van verwachtingen en het maken van een programma voor de rest van de week. Ook proberen we een beeld te krijgen van de uitdagingen waar de coöperatie voor staat. Dat lukt verrassend goed. De general manager is erg open en enkele bestuursleden vullen hem aan.
Als we vragen naar de cyclus van de rijstproductie wacht een verrassing. Er is weliswaar één teelt per jaar maar er blijkt ook nog ratoon te zijn. Een tweede oogst op dezelfde teelt. De rijst wordt in augustus aangeplant. Dit moment wordt bepaald door de beschikbaarheid van water waarmee de velden onder water worden gezet. Dat water komt vanaf Mount Kenia en arriveert rond augustus. De eerste oogst is in december en levert 25-30 zakken van 90 kilo op per acre (4.000m2). Het gewas blijft staan, schiet opnieuw uit en levert in februari/maart nog eens 10-15 zakken per acre. Van deze oogst gaat helaas relatief veel verloren. Als de oogst niet handmatig, maar met een machine gedaan zou worden is de opbrengst zo’n 22 zakken doordat de verspilling enorm worden terug gebracht. Na deze 2de oogst wordt de grond geploegd en wordt de grond benut voor een ander gewas, bijvoorbeeld soja waarna de grond in augustus opnieuw wordt ingeplant met rijst.
Na het maken van de planning voor de hele week, bellen voor afspraken, gaan Rien Geuze, Dik van de Koolwijk en ik uit elkaar om diverse mensen te gaan interviewen. Ik ga met Jane Wangeci naar haar ‘office financial manager’ om de stand van zaken rond de administratie door te nemen. In het kleine kamertje vallen enkele boekenplanken met dikke dossiers in het oog. Dat zijn de dubieuze debiteuren die al tientallen jaren oud zijn en (misschien) ooit nog uitgezocht gaan worden. In 2012 is schoon schip gemaakt en is een groot deel al afgeschreven. Deze overigens ook.
Jane is een graduate accountant, wat betekent dat ze gediplomeerd administrateur is. Een accountant zoals wij die in Nederland kennen heet hier ‘auditor’. Jane is pas 9 maanden in dienst. Ze geeft aan haar baan erg leuk te vinden met veel uitdaging.
De administratie is prima in orde, maar wordt nog ouderwets met de hand gevoerd waarna alles in de computer (Windows XP) wordt ingevoerd in Excel. Als ze mij dat wil laten zien valt de stroom uit. Dubbel boekhouden kent ze wel maar wordt hier niet in praktijk gebracht. Veel te veel werk met de complexe organisatie die de coöperatie is. Dat komt wel zodra de nieuwe boekhoudsoftware er is die speciaal voor Mwea rice growers wordt ontwikkeld. De boekhouding is gebaseerd op een rekeningschema dat ook doorgevoerd is naar de kostenplaatsen van de diverse activiteiten. Naast het opkopen, bewerken en verhandelen van de rijst van de aangesloten leden verleent de coöperatie ook loonwerkdiensten waarvoor ze beschikken over een aantal tractoren en machines én er is een combine voor de oogst. Verder nog een garagebedrijf, een benzinestation, een winkel waar ze kunstmest en bestrijdingsmiddelen verkopen en ze hebben geïnvesteerd in onroerend goed waarvan ze inkomsten uit verhuur hebben. De verdere complexiteit van de administratie zit hem in een uitgebreide registratie van allerlei diensten aan aangesloten leden die pas later betaald of verrekend worden en uitstaande leningen aan de leden. Er zijn zo’n 5.000 leden waarvan 1.500 actief, dus dat is inderdaad veel werk.
’s Avonds in het hotel zitten Dik en ik nog tot laat te wroeten in de jaarrekeningen en de aantekeningen van deze dag. We willen immers voorbereid zijn voor de dag van morgen. Wat een drukke en mooie dag hebben we achter de rug.
