Boerinnen en agrarisch ondernemerschap in Zambia

11-10-2017

Nicole van Hoof (Vrouwen van Nu) schrijft een blog over haar positieve bezoek aan Zambia, waar ze samen met bedrijfsadviseurs Chifula en Brenda  een 'cooperative assessment' uitvoerde in het Mambwe district bij de vrouwenorganisatie Mambwe DWDA (District Womens Development Association). Een  'cooperative assesment' betekent heel veel vragen stellen en dan beoordelen of de organisatie voldoet aan de criteria van Agriterra en verdere ondersteuning gaat krijgen.

Na een lange vlucht en een bijna even lange autorit komen we ’s avonds aan in een klein dorpje. Het guesthouse valt erg tegen, maar het is te laat om weer terug te rijden naar Chipata, de grootste stad in de buurt. Dus dapper negeer ik de enorme spin op de muur en stop het muskietennet goed rond mijn matras. Het is snikheet maar er mag geen raam open, want dan kunnen er slangen naar binnen komen! Gelukkig ben ik zo moe dat ik toch nog wat uren kan slapen.

De volgende dag ontmoeten we het bestuur en het management; de ontvangst is hartverwarmend en na het ontbijt, starten we de besprekingen. Uiteraard eerst openen met gebed maar ook met dansen en zingen. Wat een heerlijke gewoonte is dat toch hier. Krijg je meteen energie van. De rest van de dag vragen we de vrouwen de oren van het hoofd; hoe het bestuur in elkaar zit, hoe besluiten worden genomen, hoe de financiële situatie is, welke verdienmodellen ze hebben, wat hun visie is en wat hun actieplan dat daaruit moet voortkomen. Het is mooi om te zien dat ieder document waar we om vragen, meteen uit de kast wordt gehaald. Soms is het ook lastig om betrouwbare antwoorden te krijgen en moeten we dezelfde vragen in steeds andere bewoordingen herhalen.

Na een heerlijke nacht in een prima hotelletje in Chipata, gaan Brenda en ik de volgende dag het veld in. Mijn favoriete onderdeel van een Agriterra opdracht. Na een half uurtje rijden komen we aan in een heel klein dorpje waar zeker 100 vrouwen op ons wachten. Weer dansend en zingend. De spirit die van ze afstraalt raakt me. Ik weet dat vrouwen het hier niet gemakkelijk hebben. Er is veel huiselijk geweld, het zijn vaak de vrouwen die op het land werken en de mannen die de oogst verkopen en dan 90% van de opbrengst in eigen zak steken. Als een man overlijdt, komt zijn familie alle bezittingen opeisen en blijft de vrouw (en haar kinderen) met lege handen achter…

Op dit moment zie ik echter kracht en energie en bovenal veel plezier; er wordt wat afgelachen onderling. Ze beantwoorden onze vragen echter uitgebreid. Deze vrouwen hebben al veel trainingen gehad en zijn daardoor zelfverzekerder geworden. Ze kunnen nu wat lezen en schrijven vertellen ze, en dat betekent bijvoorbeeld dat ze op de markt kunnen lezen hoeveel kg ze van iets kopen of verkopen. Ze hebben nog veel wensen aan de DWDA; meer en beter zonnebloemzaad, mest om de grond te verbeteren, geld om een gebouwtje neer te zetten voor hun vergaderingen, etc. Maar gelukkig vragen ze ook veel om trainingen om hun productie te verbeteren. Ze beseffen dat het krijgen van kennis en vaardigheden, het belangrijkste is om zich verder te kunnen ontwikkelen.

Na een paar dagen ben ik blij dat we ons bezoek positief kunnen afsluiten; er zijn behoorlijk veel verbeterpunten te benoemen, maar de organisatie is ver genoeg voor Agriterra om hen te kunnen gaan helpen. Het actieplan bestaan dan ook uit vooral trainingen op het gebied van financieel management, governance en verbeteren van hun dienstverlening aan de leden: er liggen veel kansen in Zambia, maar de productiviteit ligt nog erg laag. Focus bij deze organisatie ligt o.a. bij zonnebloemteelt en het persen van olie: de markt is groot en de organisatie wordt hierin al deels ondersteund door een Amerikaanse organisatie. Maar die besteedt verder weinig aandacht aan de basis productie, organisatie management / financieel management en goed bestuur. Een uitgelezen kans dus voor Agriterra om bij deze welwillende en gemotiveerde vrouwen hiermee aan de slag te gaan.  

We sluiten af met het bespreken van hun businessmodellen; het guesthouse, de zonnebloemolie en de kippen. Helaas is er uit de financiële administratie niet te halen wat de kosten en opbrengsten per onderdeel zijn. Dus dat is het eerste advies wat we geven. Voor het guesthouse hebben ze behoorlijke uitbreidingsplannen en dat lijkt ook een mooie financiële basis te zijn voor hun organisatie. De productie van zonnebloemolie is nog erg laag, maar de markt is goed dus daar liggen kansen met een goede adviseur van Agriterra in het veld. Er is dus genoeg te doen!

Nicole van Hoof
​Vrouwen van Nu