Na de workshops, was het tijd voor het uitwisselingsbezoek. De afgelopen twee dagen zijn we het veld in geweest met de deelnemers van de M&E workshop: een groep vertegenwoordigers van 14 boeren organisaties uit 6 landen. Wat gemeenschappelijk is, is dat ze georganiseerde kleine boeren ondersteunen in hun ondernemerschap door het verbeteren van de productie; de toegang tot de markt vergroten en het ondernemerschap denken en handelen van boeren en hun groep of coöperatie versterken.
Pakisama is een nationale boerenorganisatie in de Filppijnen met zo’n 125.000 leden, verspreid over een groot deel van het land. Zij hebben een bezoek geregeld aan het eiland Mindoro, zo’n 4-5 uur reizen met bus en boot vanuit Manila. Na 7 uur reizen (we misten de boot) kwam de delegatie aan bij de federatie van ecologische en duurzame landbouw (MESAFED), lid van Pakisama. De stemming zat er al vroeg in en om half 7 ’s ochtends werd de microfoon al gepakt om te karaoken in de bus.
We werden onthaald met traditionele dans en heerlijk eten, alles biologisch geproduceerd. Na een korte introductie door de stafmedewerker van Pakisama reden we over kronkelwegen langs kust en door heuvels en een prachtig landschap naar de gemeente Pola. Daar werden we opgewacht door de leden van een multipurpose coöperatie waaronder drie product clusters (groep) hangen. Meerdere organisaties in de Filipijnen hebben momenteel deze clusterbenadering. Het komt er op neer dat leden van een bestaande coöperatie zich sub-groeperen rondom een bepaald product en dat verder verbeteren vanuit een gemeenschappelijk belang.
Na een formele opneming in bijzijn van burgemeester, politie en wat andere hooggeplaatsten zijn we in vier groepen uiteen gegaan om in gesprek te gaan met leden van de coöperatie en de clusters. Dit verliep geanimeerd waarbij de Filipijnse deelnemers hier en daar vertaalden. De discussies in de groepen liepen zeer uiteen van de organisatiestructuur tot de toegevoegde waarde voor de leden en de vermarkting van de kokosproducten. Daarna brachten we een bezoekje aan een kokosnootolie mini-fabriekje, in eigendom van de coöperatie, waar ze lieten zien hoe ze olie maken. Dit gaf weer een hoop stof voor discussie; er was veel belangstelling voor de lokale machines maar ook voor dat nu slechts 30% van de totale kokosnoten productie verwerkt wordt.
We brengen de nacht door in een beach resort, met een prachtig zicht op de zee. Wederom worden we getrakteerd op het overheerlijke biologische eten geproduceerd en klaar gemaakt door de leden van Mesafed/Paksiama. Na een lange en vermoeiende dag gaan de meesten op tijd naar bed. De volgende dag bezoeken we de boerderij van Pablo. Hij is boer, boerenleider en veldtechnicus bij Pakisama. Zijn bedrijf is 1 ha groot en hij is sinds een jaar biologisch en bio-divers aan het produceren. Na een rondleiding op zijn familiebedrijf gaan we in 7 groepen uiteen met de opdracht een verhaal te oogsten bij een van groepsleden. Deze opdracht wordt enthousiast uitgevoerd: er vinden zeer geanimeerde gesprekken plaats en er wordt driftig geschreven. Na ruim een uur praten, ronden we af. Thuisopdracht is dat de geoogste verhalen door de deelnemers op papier worden uitgewerkt en naar ons opgestuurd worden voor feedback. Daarna zullen we ze beschikbaar stellen aan Pakisama.
We krijgen een heerlijke lunch met witte gele en blauwe rijst in het trainingscentrum van Jon Sarmiento, landbouwtechnisch adviseur bij Pakisama en actief en overtuigd biologische boer. Voordat we zijn boerderij bekijken, geeft Jon ons een mini-college. Hij laat zien dat je eenvoudig kunt meten hoeveel nutriënten er in de bodem zitten en wat het effect is van het toevoegen van organisch materiaal aan de grond. Wat een bevlogen en inspirerende man! Hij is ook voorzitter van een rijstcluster. Helaas werd er weinig verteld over de marketing en lag de nadruk nu meer op productietechnieken, ook heel interessant.
Daarna bezoeken we de boerderij van Ana. Ana is sinds een half jaar de geïntegreerde en biologische productiemethode van Jon in praktijk gaan brengen na het volgen van zijn training. Zij is ook gekozen tot de vrouwelijke voorzitter van de jongeren raad van Pakisama. Een zeer gemotiveerde jonge vrouw die echt gelooft in een toekomst als agrarisch ondernemer, samen met haar familieleden. ‘Farming is joyable’ aldus Ana.
Met weer veel nieuwe ideeën en indrukken sluiten we de dag af met een solidariteitsprogramma. Allereerst wordt op een zeer stijlvolle manier het certificaat van deelname uitgereikt en wordt de laatste opdracht uitgedeeld. Daarna laten alle landen inclusief wij iets van hun cultuur laten zien. Uiteraard hebben we dit tot in de puntje voorbereid en vertellen over sinterklaas, zingen wat liedjes en delen speculaasjes uit. We genieten van dans en zang uit de andere landen. En als dit toch wat formele en stijve deel achter de rug is, gaat de groep nog lekker los met karaoke en dans.
Terugblikkend was het veldbezoek een zeer nuttige aanvulling op de workshop, waarbij we theorie in praktijk konden brengen en in praktijk konden zien; veel hebben gesproken en uitgewisseld over het lokaal ondernemerschap en de CORE benadering (cooperation for rural enrepreneurship) en de onderlinge contacten zijn verder uitgebreid en verdiept.
